Niby oczywiste, ale wielu redaktorów wciąż narzeka,
że dostaje teksty z mnóstwem błędów i literówek. Autorzy zapominają, że
redaktor to również czytelnik. Debiutanci tłumaczą się, że dbają przede
wszystkim o swoich bohaterów i ich historie. Oczywiście to ważne, ale
błędy ortograficzne, interpunkcyjne i stylistyczne mogą skutecznie
odciągnąć, a wręcz zniechęcić do Twojej historii. Jeśli Twoim celem
jest zabranie każdego czytelnika w ciekawą podróż, zadbaj, by przez
błędy nie była zbyt wyboista. Przecież sprawdzenie pisowni to prosta
rzecz. Niemal w każdym edytorze tekstu znajdziesz pomocne narzędzie.
2. Fabule lub postaciom w powieści brakuje spójności
U wielu początkujących pisarzy postaci lub wątki
pojawiają się, a potem znikają. Wątki główne lub poboczne zostają
porzucone i nierozwiązane. Dobrym sposobem, pozwalającym tego uniknąć,
jest poproszenie kogoś znajomego, by przeczytał książkę, zanim
zdecydujesz się ją wysłać do redaktora. Dlatego pokaż maszynopis komuś,
kto go krytycznie przeczyta. Poproś też, by szczerze powiedział Ci o
wszystkim, czego nie rozumie albo co nie ma dla niego sensu. Nie obrażaj
się, jeśli inaczej niż byś chciał odbiera Twoją opowieść. Przemyśl jego
sugestie i pomyśl, co mógłbyś poprawić.
3. Rozwleczone i kwieciste zdania. Nienaturalny język, nadużywanie przymiotników i przysłówków
Nadużywanie przymiotników i przysłówków sprawia,
że zdania są zbyt długie i trudne do zrozumienia. Język powieści staje
się przez to nienaturalny. Opowieść się "ciągnie", a czytelnik zaczyna
się gubić w tym, co jest ważne. A to dzięki czasownikom historia staje
się wartka i wciąga czytelnika. Dlatego, cyzelując zdania swojej
powieści, nie nadużywaj przymiotników i przysłówków. Pamiętaj, że chcesz
zwrócić uwagę czytelników na swoją historię. Zbyt kwiecisty język może
ich od niej odciągnąć.
4. Przewidywalny styl i powtarzalne słownictwo
Każdy z nas ma ulubiony zestaw słów czy określeń.
Często nie zdajemy sobie sprawy, że ich nadużywamy. Na co dzień, gdy w
rozmowie ze znajomymi w pracy nadużywamy przymiotnika "fantastyczny", to
tak bardzo nie razi. Jednak zbyt częste powtórzenia pewnych fraz na
kartkach książki mogą sprawić, że czytanie tekstu zaczyna być męczące.
Jak tego uniknąć? Korzystaj ze słownika synonimów. Ilekroć złapiesz się
na tym, że powtarzasz dane słowo zbyt często, sprawdź, jakim innym
określeniem możesz je zastąpić. Na przykład wyraz "mówić" ma wiele
odpowiedników – "twierdzić, konkludować, wypowiadać, dialogować,
powiadać" i jeszcze kilka innych. Najlepiej zrób sobie listę najczęściej
używanych przez siebie zwrotów. Znajdź przynajmniej pięć zamienników i
korzystaj z tej listy, gdy piszesz. Ponadto zmieniaj długość i
strukturę zdań. Niech Twoi bohaterowie używają różnorodnych zdań, niech
ich struktura odzwierciedla ich osobowość, środowisko czy sytuacje, w
których się znajdują.
5. Nie używaj frazesów czy komunałów
Udoskonalaj i odciskaj własne piętno na
potocznych określeniach i porównaniach. Używaj stereotypów do nadania
wyrazistości postaci. Jednak wywracaj te stereotypy do góry nogami, gdy
definiujesz osobowość lub relacje między bohaterami. Pisanie nigdy nie
powinno być przewidywalne. Zmień utarte schematy myślenia na własne,
bardziej twórcze. Obrazy, których używasz, powinny być nowe i świeże,
nieoczywiste dla czytelników. Przecież chcesz, by przewracali strony
Twojej książki i nie mogli się doczekać, by dowiedzieć się, co jest w
następnym akapicie.
6. Przewidywalne postaci
Nie pozwól, by Twoi bohaterowie byli sztampowi.
Nie odsłaniaj całej złożoności ich charakteru czy historii na pierwszych
stronach książki. Czytelnik i tak nie przyswoi wszystkich informacji od
razu. Jeśli będziesz chciał mu opowiedzieć wszystko za jednym razem, to
dostanie zadyszki. Stopniuj informacje i wątki. Trzymaj czytelnika w
ekscytującym napięciu.
7. Narracja lubi obrazy, nie może być przegadana
Narracja może opisywać, ale nie komentować. Sceny
powinny pokazywać, jak bohaterowie działają i współdziałają. Jednak to
nie znaczy, że należy uciekać od opisu. Pokaż relacje między postaciami
Twojej opowieści. Zdarzenia między nimi nie powinny rozgrywać się w
próżni. Twoja narracja powinna rozwijać to, co się dzieje między
bohaterami. Nie pisz po prostu: "na ulicy było głośno", opisując drogę
Twojego bohatera do pracy. Możesz przecież napisać: "W drodze do biura
trafił na demonstrację młodych bezrobotnych. Jeden z nich, wysoki
blondyn, wykrzykiwał coś o godnej pracy i płacy. Niezorientowani
kierowcy, którzy stali w korku nieco dalej od demonstrantów, trąbili
nerwowo jeden na drugiego". Jeśli pokażesz czytelnikowi coś
wystarczająco dobrze pewnymi obrazami, nie ma potrzeby, by szczegółowo
tłumaczyć sytuację.
8. Przydługie dialogi
Dialog wymaga, by ludzie współdziałali ze sobą.
Definiuje postaci i relacje między nimi, tworzy sceny. W powieści
spełnia bardzo ważną rolę. Powinien zawsze pokazywać dwie postaci oraz
ich reakcje werbalne i niewerbalne. Słowa, które wypowiada Twój bohater,
wiele mówią o jego charakterze, statusie czy stanie ducha. Muszą też
pasować do okoliczności. Każdy mówi inaczej w danej sytuacji. Ludzie nie
muszą wszystkiego wyjaśniać lub zdradzać. To pewne oznaki ich
zachowania czy gesty wskazują, w jakiej są relacji. Czy sobie ufają? Czy
się nienawidzą, czy kochają? To wszystko może wynikać z podtekstów czy
drobnych gestów.
9. Brak logiki i konsekwencji
Wydarzenie musi być spowodowane przez
wcześniejsze zdarzenia i doprowadzić do kolejnego. Naturalny rozwój
historii zależy od wzajemnego oddziaływania fabuły i postaci. Zachowania
Twoich bohaterów muszą wynikać z ich psychicznej dyspozycji. Pamiętaj,
że w powieści jedno zdarzenia musi prowadzić do następnego, a
współgranie postaci i zdarzeń powinno stworzyć fabułę. Innymi słowy,
postaci, które piszą swoje własne historie.
10. Brak umiaru i próba opisania wszystkiego
Wszystko w Twojej historii oddziałuje na
czytelników. Dlatego staraj się pokazać i powiedzieć im tylko to, co
jest istotne. Nie więcej. Nie mniej. Dodatkowe sceny, żarty, wątki
poboczne, które nie posuwają Twojej historii do przodu, mogą znudzić
czytelnika i sprawić, że straci do Ciebie zaufanie. Jeśli czytelnicy
wciągnęli się w Twoją opowieść, wszystko, co nie jest z nią związane,
ich rozczaruje.
Ostatnia rada. Jeśli chcesz
uniknąć opisanych błędów, to zrób sobie czasem wolne od pisania. Wyjedź
na weekend za miasto, złap dystans, przeczytaj, co napisali inni, a
potem wróć do swojego maszynopisu. Przeczytaj go trzykrotnie. Za
pierwszym razem przyjrzyj się całości historii, bohaterom i fabule.
Czytając tekst po raz drugi, zwróć uwagę na styl. Za trzecim razem skup
się już tylko na gramatyce, interpunkcji i ortografii. Dopiero teraz
możesz wysłać tekst do redaktora.